Historia rudzkich wodociągów jest nierozerwalnie związana z historią rozwoju miasta, a zwłaszcza z etapem łączenia obecnych dzielnic w jednolity organ administracyjny oraz etapem nasilonego - czy wręcz żywiołowego - rozwoju miasta we wszystkich jego dziedzinach zapoczątkowanego rozwojem przemysłu.

Do roku 1950 na terenie dzisiejszej Rudy Śląskiej istniało wiele miejscowości, każda z własną wielowiekową przeszłością. Jej dzielnice ukształtowały się na przestrzeni ostatnich kilkuset lat.

Najstarszą ze wszystkich dzielnic miasta jest Ruda. Po raz pierwszy o osadzie pod tą nazwą wspomina Rejestr Ujazdowski, sporządzony w latach 1295-1305. Następnymi osadami w kolejności chronologicznej ich występowania w dokumentach były: Orzegów (wzmiankowany w roku 1313), Kochłowice, o których pierwsze wzmianki pochodzą z roku 1360, oraz Bielszowice (pierwszy raz występujące w 1472r.). Obok osad rolniczych powstawały również osiedla przy kuźnicach, czyli zakładach hutniczych; takie jak Halemba, Stara Kuźnia z Kłodnicą. Dalsze osady powstały już w czasach nowożytnych, a mianowicie Nowa Wieś (wzmiankowana w 1603r.) oraz Bykowina (wymieniona w 1629r.).

Nowy etap w historii osiedli tworzących dzisiejszą Rudę Śląską rozpoczął się w związku z rozwojem górnictwa węgla kamiennego, hutnictwa żelaza i cynku. Osiedlem powstałym przy hucie żelaza (uruchomionej w 1805r.) był Wirek, który połączony z gminą Nowa Wieś w jedną gminę, otrzymał w 1949r. prawa miejskie. Przemysłowy rodowód posiada też Chebzie, powstałe przy hucie cynku. Kolejną osadą, będącą obecnie jedną z dzielnic Rudy Śląskiej, jest Nowy Bytom, którego teren należał kiedyś do miasta Bytomia. Dopiero w 1922r. powołano samodzielną gminę Nowy Bytom.

W 1951r. nastąpiła konsolidacja poszczególnych miejscowości. Utworzono dwa miasta: Rudę (włączając do niej Orzegów i Godulę) oraz Nowy Bytom, do którego przyłączono Wirek, Chebzie, Bielszowice, Halembę, Kłodnicę, Kochłowice i Bykowinę; w późniejszym czasie dołączono jeszcze Starą Kuźnię.

Początki "rudzkich wodociągów" - bo tak przyjęło się popularnie mówić na firmy świadczące usługi komunalne z zakresu zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków, miały miejsce w latach 1953 - 1954 poprzez utworzenie Miejskich Przedsiębiorstw Gospodarki Komunalnej w Nowym Bytomiu i Rudzie, których przedmiotem działania było prowadzenie zakładów m.in. wodociągów i kanalizacji.

Ostatecznie w 1959r. Nowy Bytom połączono z Rudą w jeden organizm miejski zwany Rudą Śląską. W tym kształcie miasto funkcjonuje do dziś. Ruda Śląska jest więc miastem nietypowym, powstałym w wyniku złączenia w jedną administracyjną całość szeregu ongiś samodzielnych miejscowości, nazywanych obecnie umownie dzielnicami miasta. W związku z ostatecznym podziałem administracyjnym, a co za tym idzie utworzeniem jednego miasta pod nazwą Ruda Śląska, w roku 1959 powołane zostało Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Rudzie Śląskiej.

Sytuacja w zaopatrzeniu w wodę połączonego miasta była szczególnie trudna z uwagi na fakt, że każda z dzielnic miasta miała swój odrębny system zasilania. Dzielnice różniły się również pod kątem rozwoju oraz osiągniętego postępu technicznego. Jako przykład występujących różnic można chociażby zwrócić uwagę na fakt, iż już w XIX wieku na terenach obecnego Nowego Bytomia istniała sieć wodociągowa, natomiast w drugiej połowie XX wieku brak jej było w południowych dzielnicach obecnej Rudy Śląskiej.

W roku 1975 MPWiK przejęte zostało przez wojewodę katowickiego i włączone do Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji, stanowiąc wydzielony zakład - Zakład Nr 2. W roku 1991, w wyniku przekazania Gminie Ruda Śląska WPWiK Zakład Nr 2, powstało Rejonowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Ruda Śląska.Decyzją Zarządu Miasta Ruda Śląska, Uchwała Nr 84/93 z dnia 28 czerwca 1993r., przekształcono RPWiK w Rudzie Śląskiej w jednoosobową Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością Miasta Ruda Śląska pod nazwą: Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Rudzie Śląskiej, która świadczy na terenie miasta Ruda Śląska usługi w zakresie dostarczania wody, odprowadzania oraz oczyszczania ścieków.

Sieć wodociągowa

Najstarsze ujęcie wody i zasilanie z rurociągów posiadała Ruda Śląska 1 – Ruda. Już w 1872 r. ujęcie to istniało w rejonie byłej ulicy Cmentarnej, a tworzyły go dwie studnie i przepompownia wody. Zaopatrzenie w wodę z ujęcia kopalnianego Kopalni Wanda-Lech, tak zwanego Szybu „Aschenborn” posiadał Wirek (rok 1893). Następnie do tego ujęcia podłączone zostały Bykowina w 1895 r., Kochłowice 1896 r. oraz Nowa Wieś w roku 1902. Do roku 1945 dzielnice miasta posiadały łączną długość ok. 104 km sieci wodociągowej. Do końca lat dwudziestych zamiast podłączeń domowych, budowano w chodnikach zdroje uliczne w odległości do 100 m, z których mieszkańcy danych ulic zaopatrywali się w wodę. Rozbudowa sieci wodociągowej nabrała dynamicznego rozwoju po 1946 r., a najintensywniejszy okres rozbudowy przypadł na lata sześćdziesiąte.

Obecnie sieć wodociągowa budowana jest wyłącznie z tworzywa PE (polietylen), które charakteryzuje się dużą elastycznością, a tym samym dużą odpornością na zmiany ukształtowania terenu, które powstają pod wpływem eksploatacji górniczej. Najbardziej narażone na szkody górnicze są Kochłowice, Wirek, Bykowina i Bielszowice. Na terenie północnym miasta nie ma wpływów eksploatacji górniczej, a szkody spowodowane są naturalnym zużyciem sieci.

Sieć kanalizacyjna

Najdalsze zapiski mówiące o istnieniu kanalizacji w naszym mieście sięgają roku 1893. System kanalizacyjny miasta w większości był ogólnospławny. Do roku 1944 ogólna długość sieci kanalizacyjnej wynosiła 104,9 km. Natomiast na koniec roku 1968 ogólna długość sieci kanalizacyjnej wynosiła już 167 km.

Działania PWiK Sp. z o.o. w Rudzie Śląskiej, w zakresie sieci kanalizacyjnej, koncentrują się na remontach, przebudowie oraz uzbrajaniu terenów pod budownictwo mieszkaniowe. Z uwagi na prowadzoną na terenie miasta eksploatację górniczą, wynikiem której są zmiany ukształtowania terenu, do budowy sieci kanalizacyjnej stosuje się rury wykonane z tworzywa PCV, zdolne przyjąć większość odkształceń.

Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. realizuje na bieżąco remonty i przebudowę sieci kanalizacyjnej na terenie miasta.

W latach 2002 - 2010 Miasto Ruda Śląska - przy asyście technicznej Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Rudzie Śląskiej - zrealizowało Projekt „Oczyszczanie ścieków - Ruda Śląska" współfinansowany przez Unię Europejską. Składał się on z 6 zadań inwestycyjnych:

• Budowa oczyszczalni ścieków "Halemba Centrum".
• Modernizacja oczyszczalni ścieków "Orzegów".
• Budowa kanalizacji w zlewni oczyszczalni "Halemba Centrum".
• Budowa kanalizacji w zlewni oczyszczalni "Barbara".
• Budowa kanalizacji w zlewni oczyszczalni "Orzegów".
• Likwidacja czterech starych oczyszczalni ścieków.

Efektem przedsięwzięcia jest zwiększenie w Rudzie Śląskiej ilości ścieków oczyszczanych z 60% do 95%, zgodnie z polskimi i unijnymi normami. Projekt, który przyczynił się do zmniejszenia różnic społecznych i gospodarczych pomiędzy obywatelami Unii.

Ciągłe działania remontowe, inwestycyjne i eksploatacyjne na sieci kanalizacyjnej przyczyniają się m.in. do zwiększania ilości ścieków oczyszczanych w mieście, zmniejszenia ładunków zanieczyszczeń wprowadzanych do odbiorników, a tym samym znaczącą poprawę stanu wód powierzchniowych, poprawę warunków sanitarnych oraz wpływają na podniesienie komfortu życia mieszkańców naszego miasta.

Tabela 1. Rozwój sieci kanalizacyjnej w latach 1945-1968 ze stanem posiadania na koniec roku 1944